Kerstmis in Portugal is een warme mix van diepe religieuze wortels, gezellige familiemomenten en rijke culinaire tradities. Van de consoada op kerstavond tot de vreugdevuren in kleine dorpen: elke regio bewaart haar eigen gebruiken en lekkernijen.
Religieuze en folkloristische tradities
De voorbereiding begint al op 8 december, het feest van Maria Onbevlekte Ontvangenis, wanneer veel Portugezen hun kerststal (o Presépio) inrichten met mos, stro en handgemaakte figuren van het heilige gezin.
Op kerstavond wonen families vaak de nachtmis bij, de Missa do Galo, waarna de vreugdevuren (Fogueiras do Galo) in landelijke dorpen worden aangestoken om het licht van de langste nacht te vieren en boze geesten te verdrijven.
Consoada: het kerstavonddiner
Consoada is het traditionele avondmaal op 24 december, vóór de cadeaus. Klassiek centrum is de gezouten kabeljauw met kool, aardappelen en olijfolie, bekend als Bacalhau com couves. Alternatieve hoofdgerechten zijn geroosterd lam (cabrito assado), inktvis (polvo) of kalkoen (peru) – ooit luxedelicatessen in armere tijden.
Zoete lekkernijen en cadeaus
Voor veel Portugezen is het dessert misschien wel het hoogtepunt van Kerst. Enkele onmisbare lekkernijen:
| Dessert | Beschrijving |
|---|---|
| Bolo Rei | Ronde fruitcake met gekonfijte vruchten en poedersuiker |
| Bolo Rainha | Variant zonder gekonfijte vruchten |
| Rabanadas | Gefrituurde broodplakken, gezoet en besprenkeld met kaneel |
| Sonhos | Luchtige oliebollen bestrooid met suiker |
| Aletria | Fijne noedels in melk met citrussmaak |
| Arroz Doce | Romige rijstpudding met kaneel |
| Lampreia | Chocoladecake in worstvorm, gevuld met room |
| Broas castelares | Zoete koekjes van amandel- of kastanjemeel |
Cadeaus (‘presentes’) worden soms na middernacht geopend, soms op kerstochtend rond de boom, waarbij “o menino Jesus” de gulle gever is volgens katholieke traditie.
Unieke regionale gebruiken
- Bananeiro de Braga: op 24 december komen locals in “Casa das Bananas” bijeen voor een glas Moscatel en een banaan, waarna het kerstdiner begint.
- Caretos de Varge: in Trás-os-Montes lopen jongeren verkleed met heidense maskers door het dorp om chaos en gelach te brengen, een eeuwenoude manier om de kou te verdrijven.
- Kerstboom van Guimarães: op 29 november trekt een stierenwagen een immense boom door de straten, voortbouwend op middeleeuwse Sint-Nicolaasrituelen in de Minho-regio.
Praktische tips voor een Portugees kerstbezoek
- Plan je reis in november of december vroeg, want veel accommodaties vullen zich door lokale familiebezoeken.
- Bezoek op kerstavond een Missa do Galo; de sfeer in historische kerken in Lissabon, Porto of Évora is onvergetelijk.
- Combineer Consoada met een kerstmarkt in de stad, waar ambachtelijke producten en glühwein – of vinho quente – verkrijgbaar zijn.
- Voor een authentieke ervaring maak je een roadtrip langs landelijke dorpen om de vreugdevuren en folklore-voorstellingen te zien.